Transmisja tradycji: muzykanci wiejscy

Nagrania z muzykantami wiejskimi

Muzykanci mikroregionu kajockiego i sąsiednich( muzyka radomska )

Dla mnie i dla większości osób uczestniczących czynnie i biernie w ruchu revival jest to kluczowy region .Polska Centralna Mazowsze, Małopolska Północna i Lubelskie to regiony, których repertuar uznawany jest za najbardziej interesujący. A kluczowym miejscem są okolice Przysuchy, a jeszcze ściślej dwie miejscowości - Przystałowice Małe, gdzie działał najprężniejszy ośrodek edukacyjny wokół Jana Gacy i jego uczniów Macieja Żurka, Janusza Prusinowskiego i Ewy Grochowskiej.Wiele osób korzysta obecnie z pomocy żyjących w tym rejonie Jana Kmity, Piotra Gacy i Tadeusza Jedynaka.W niedalekim sąsiedztwie drugi ważny ośrodek to Gałki Rusinowskie ze słynnymi śpiewaczkami Najaktywniejsze z nich to obecnie Maria Pędzik i Maria Siwiec.Trochę dalej w Wygnanowie działa kapela Lipców i w Brogowie Stanisław Lewandowski i Piotr Sikora. W Wieniawie żyje Jan Wochniak bebnista i ich wytwórca założyciel kapeli .

Jan Gaca z Przystałowic Małych

Jan Gaca (ur. 1933 w Przystałowicach Małych - zm. 23 sierpnia 2013) – muzykant, skrzypek ludowy z regionu Radomszczyzny, okolic Przysuchy.

Uczył się u swoich braci Piotra (skrzypka) i Władysława (harmonisty) oraz okolicznych muzykantów. Grał od 16. roku życia na zabawach i weselach w okolicach Potworowa, Sadów i Nieznamierowic jako bębnista. Od lat 90., kiedy zrezygnował z funkcji kościelnego w parafii w Sadach, powrócił do skrzypiec. Stał się muzykantem bardzo znanym z grania na wielu weselach, uroczystościach rodzinnych i imprezach plenerowych okolicy Przysuchy i całej ziemi radomskiej. Sam nie pamiętał na ilu weselach grał, ale w przybliżeniu podał liczbę ponad 1000. Znał bardzo dużą ilość melodii mazurków, oberków, polek i melodii weselnych, podawał, że "ma ich tyle, jak tych liści na drzewie".

Wykształcił wielu młodych kontynuatorów, muzykantów grających na skrzypcach, basach, bębenku, którzy podtrzymują istnienie dawnych melodii ludowych, grając je w wielu miejscach Polski a także za granicą. Spośród jego uczniów wyróżnić można Macieja Żurka i Marka Ruczko z Olsztyna oraz Ewę Grochowską z Lublina. Wielokrotnie zapraszany do grania na potańcówkach i koncertach przez Stowarzyszenie "Dom Tańca" z Warszawy czy Stowarzyszenie "Tratwa" z Olsztyna.

Uczestnik przeglądów i festiwali muzyki ludowej. Wielokrotny laureat Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym. Laureat Nagrody im. Oskara Kolberga. Współpracował z zespołem śpiewaczym "Zakukała kukułecka" z Gałek Rusinowskich, grywał z harmonistą Marianem Pełką z Kłudna i kuzynem Stefanem Gacą – bębnistą.

Jan Gaca w 2013 roku został laureatem Dorocznej Nagrody Ministra MKiDN za całokształt twórczości.

(fragmenty tekstu: Wikipedia)

Jan Gaca -skrzypce

Jan Kmita z Przystałowic Małych

Jan Kmita - skrzypek weselny, rocznik 1936, urodził się i mieszka we wsi Przystałowice Małe, leżącej na północ od Przysuchy. Na skrzypcach gra od dziecka. Uczeń Piotra Gacy, w wieku 14 lat (sam twierdzi, że 10) zagrał na pierwszym weselu, których w życiu ograł około 300-tu. Grał z wieloma harmonistami, min. z Florianem i Józefem Porczkami, Gwiazdą, braćmi Lipcami. W swoim repertuarze posiada niezliczoną liczbę melodii mazurkowych, zwanych też oberkami ciągłymi, które gra w charakterystycznej dla mikroregionu kajockiego manierze.

Jan Kmita i śpiewaczki z Gałek Rusinowskich Maria Siwiec i Maria Pędzik

Tadeusz Jedynak z Przystałowic Małych

Tadeusz Jedynak - (ur. 1923 we wsi Przystałowice Małe) - muzykant, skrzypek ludowy regionu radomskiego.

Skrzypek z okolic Przysuchy, skąd pochodziło wielu wybitnych muzykantów, ogrywających podobny zestaw melodii mazurkowych w charakterystycznej manierze.

Naukę rozpoczął jako dziecko grając na skrzypcach ręcznie zrobionych przez ojca. Pierwsze wskazówki techniczne dał Józef Kędzierski w 1935 r, przychodząc do ich domu po sąsiedzku z kolegami.^[1] Od tej chwili wiedział już jak przegrywać melodie a nauka szła mu szybciej dzięki skrzypcom przywiezionym z Warszawy przez wujka. Następnym nauczycielem był Franciszek Pańczak z sąsiedniej parafii. Pochodził z rodziny spokrewnionej z Kędzierskimi, jednak inaczej ogrywał melodie. Muzykant uczył go w ten sposób, że początek mazurka grał Pańczak, a drugą część Jedynak i tak szli przez wieś grając we dwóch. W zamian za naukę oberków Jedynak pomagał Pańczakowi w pracy na gospodarce. W trakcie wojny Jedynak uczył się od znanego w okolicy skrzypka Jana Bogusza z Odrzywołu, niegdyś również uczącego się od Kędzierskich. Bogusz pięknie grał, miał świetny słuch i pamięć, nie zajmował się pracą, tylko całymi dniami muzykował. Bogusz zabierał Jedynaka do grania na potańcówkach, zwiadach i weselach. Grali w składzie z harmonistą Janem Michalskim ze Klwowa. Grali razem tylko do 1948 r. gdyż Bogusz przedwcześnie zmarł.

Jedynak był jednym z tych muzykantów, którzy nie przestawili się na grę z harmonią, przestał grywać użytkowo, przez co zachował starodawny, ciągły sposób frazowania. ^[W latach 80. i 90. grał najczęściej w składzie z Janem Gacą grającym w tym składzie na bębenku oraz Stefanem Gacą grającym na basach. Ostatnio grywa z Władysławem Kowalskim (bębenek). ^[

W latach 90. kilkakrotnie brał udział w koncertach Radiowego Centrum Kultury Ludowej w Studiu S1 w Warszawie. Zapraszany przez warszawski Dom Tańca na potańcówki, przyjeżdżał wraz z innymi muzykantami ze swojej okolicy i brał udział w swoistych "przegrywaniach". Kilku skrzypków grając ten sam motyw w trakcie gry po kolei popisuje się swoim wariantem mazurka. Do takich należało przegrywanie z Piotrem Gacą czy Józefem Zarasiem. Występował także na Taborze Domu Tańca w Gałkach Rusinowskich (2006) oraz Ostałówku (2007). Od lat 90. Tadeusz Jedynak przeżywa renesans zainteresowania, zwłaszcza wśród młodego pokolenia mieszkańców miast. Jeżdżą do niego uczniowie z Warszawy, Krakowa i Lublina. Jest zapraszany na spotkania z muzyką ludową i potańcówki w całej Polsce, m.in. do Warszawy i Lublina.

W styczniu 2014 odbyły się uroczyste 90. urodziny Tadeusza Jedynaka we wsi Przystałowice Małe, które zgromadziły mieszkańców wsi oraz młodych wielbicieli muzyki wiejskiej z miasta. Odbył się tam również pokaz filmu Andrzeja Bieńkowskiego "Tadeusz Jedynak - muzykant", występy kapel i zespołu śpiewaczek wiejskich oraz potańcówka.

Tadeusz Jedynak jest muzykantem o specyficznej, bogato ornamentowanej i improwizowanej manierze wykonawczej. Motywy jego mazurków i oberków rozwijają wariantowo, przekraczając często granicę regularnych fraz oberkowych. Takie melodie mogą trwać bardzo długo, po kilkanaście minut. Podczas gry często zapętla bardzo krótki fragment i powtarza po wielokroć - kulminując napięcie. Zachowuje przy tym osadzenie w rytmie mazurkowym, jednak nie zawsze łatwo jest zatańczyć do tej muzyki.( z wikipedii)

Piotr Gaca z Rdzowa wcześniej z Przystałowic Małych

Piotr Gaca – to wybitny skrzypek z Rdzowa (radomskie), zachowujący dawną technikę gry i

archaiczny koloryt brzmieniowy. W latach 50 założył kapelę rodzinną Gaców z

Władysławem (harmonia) i Janem (bębenek). Grywał też w składzie z basistą Leonem

Rekiem i Józefem

Papisem, skrzypkiem i bębnistą oraz z synem Stanisławem Gacą – harmonistą. Laureat

wielu konkursów muzyki tradycyjnej (m.in. I Nagrody Festiwalu Kapel i Śpiewaków w

Kazimierzu).(Rozstaje)

Skrzypek (ur.1928) z Rdzowa (radomskie). Jest wybitnym skrzypkiem o dawnej technice gry i wielkiej wirtuozerii. Zdobył I nagrodę na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu (1995) i wiele innych nagród na przeglądach i festiwalach.

W latach 50 założył kapelę rodzinną Gaców z Władysławem (harmonia) i Janem (bębenek). Później grywał w składzie z basistą Leonem Rekiem i Józefem Papisem, skrzypkiem i bębnistą, a także z synem Stanisławem Gacą – harmonistą.

Piotr Gaca grywał kilkukrotnie w Domu Tańca, m.in na ostatki 1996 roku na Scenie „Korzenie” w klubie Remont, w 1997 r. w SCEK na Jezuickiej i w WOK na Elektoralnej, gdzie wraz z Janem Gacą i Tadeuszem Jedynakiem rozgrywali mazurki na troje skrzypiec, prześcigając się w ozdobnikach.

Stanisław Lewandowski z Brogowej

Skrzypek z Brogowa koło Przysuchy. Grywa z Piotrem Sikorą - bębnistą i twórcą instrumentów (basy, bębenki)

Powiślaki w Maciejowicach 2009

Stefan Nowaczek

Nota ze strony Festiwal Wszystkie Mazurki Świata

Stefan Nowaczek urodził się w 1933 roku w Podłężu koło Maciejowic Kościuszkowskich stanowiących centrum mikroregionu tzw. Powiśla Maciejowickiego. Jest to mikroregion wyróżniający się na obszarze południowo-wschodniego Mazowsza, jeszcze do niedawna, wyjątkowym bogactwem muzykantów, zwłaszcza skrzypków. Wyróżnia go także charakterystyczny repertuar archaicznych, dwuczęściowych oberków śpiewanych, zwanych tu powiślakami, które często wykazują duże podobieństwo melodyczne do radomskich mazurów.

Fakt ten dowodzi pogranicznego charakteru Powiśla Maciejowickiego, dla którego Wisła, nie stanowiąc bariery, ułatwiała przemieszczanie się treści kulturowych pomiędzy Powiślem Maciejowickim a tzw. Zawiślem. Tutaj także najdłużej, bo do lat powojennych, zachowała się tradycja gry na basach zwanych tu basetnią, używanej później jako instrument akompaniujący skrzypcom
w czasie wielkanocnego kolędowania, zwanego „chodzeniem po dyngusie”.

Rodzinna kapela Nowaczków w latach 30. i 40. grała w składzie z basetnią. Starszy brat Stefana, a później sam pan Stefan Nowaczek, od 7. roku życia wraz z ojcem grającym na basetni grali na wielu zabawach i pograjkach w okolicach Maciejowic. Stefan Nowaczek przejął od starszych muzykantów wiele dawnych melodii, które gra do dziś na równi z licznymi, importowanymi z płyt i leżącej w dole Wisły Warszawy, modnymi walczykami, tangami i fokstrotami. Grał później w wielu składach lokalnych kapel wraz z harmonią, trąbką, saksofonem, tzw. dżazem. Sam jest także świetnym akordeonistą. Jest laureatem „Złotej Baszty” kazimierskiego festiwalu.

Kapela Stefana Nowaczka ma na swoim koncie liczne nagrody i wyróżnienia, do najważniejszych z nich należy I miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel
i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu w 2006 roku. Ponadto liczne wysokie miejsca na innych festiwalach muzyki ludowej m.in. „Powiślakach”
w Maciejowicach czy Festiwalu Mazowieckim w Mińsku Mazowieckim.

notka biograficzna: Mateusz Niwiński

Jan Cytryniak

Stanisław Głaz

ur. 1933 muzykant - skrzypek i tubista

Pochodzi z muzykanckiej rodziny. Pradziadek – Jan Głaz (ur. 1808-80) nauczył się grać na klarnecie w armii carskiej, wywodził się z Łążka, potem zamieszkał ze Flisach. Jego syn Kazimierz (ur. 1843) i wnuk także Kazimierz (1901-71, ojciec Stanisława) byli skrzypkami. U ojca, który przed wojną przeniósł się z Flisów do Dzwoli, terminował Stanisław. Ważna była też w edukacji muzycznej matka Marianna, z domu Małek, która słynęła jako świetna śpiewaczka, często zapraszano ją jako starościnę na wesela. Stanisław sam zarobił na swoje pierwsze skrzypce.

Styl gry Stanisława Głaza to połączenie stylu ojca oraz praktyki w orkiestrze dętej, a także efekt terminowania u Michała Góry „Koniarza” z Kocudzy, który uczył się z kolei w Kocudzy Górnej u słynnego na okolicę Jana Sirki.

Jak wielu muzykantów zaczynał jako kolędnik, już w czasach okupacji i po wyzwoleniu, za co był nawet nękany przez „władzę ludową". Grywał na weselach i chrzcinach, przez kilka lat jako sekundzista. W jego pierwszej zawodowej kapeli po wojnie grali Głaz z Momot i Małek z Flisów na klarnetach, a Świs Jan z Dzwoli na bębenku. Przez 15 lat był tubistą basowym w dzwolskiej orkiestrze dętej, dzięki czemu nauczył się czytać nuty.

Do muzykowania był tak samo „chciwy" jak do innych zajęć, nie tylko rolniczych: jak trzeba to jestem też stolarzem, cieślą, murarzem i szewcem. Po tym jak spaliły mi się zabudowania w 1973 grałem mało, trzeba było wszystko odbudować własnymi rękami. Dopiero w 1989 namówiła mnie do występu w Janowie Alina Dudzic. Musiałem sobie od nowa pewne rzeczy przypomnieć. Pamiętam - jak mawiał ojciec - ciągnij smykiem po strunach spokojnie - nie wolno dziubać po strunach, melodie wygrywa się od spodu do góry, trzeba uważać, bo skrzypce łatwo gubią głos. [Z. Nita, L. Tryka]

Stanisław Głaz ma talent gawędziarski, jest bajarzem, pamięta dużo „gadek”, ale także ciekawie opowiada o muzyce i muzykowaniu, z sentencjonalnym wdziękiem i filozoficzną głębią. Jakość jego muzykowania, nietuzinkowa osobowość i "szeroka dusza", sprawiają, że jest chętnie zapraszany jako prowadzący warsztaty i znajduje kontynuatorów swojej sztuki muzycznej. Szczególnie w ostatnich latach grono uczących się od niego powiększa się, dzięki m. in. takim inicjatywom jak Szkoła Suki w Janowie, Tabory w Kocudzy i Szczebrzeszynie. Jego styl i repertuar starają się kontynuować z powodzeniem m.in. Zbigniew i Krzysztof Butrynowie z Janowa Lub. oraz młodzi muzycy z miasta.

Nagrody:
2014 – OFKiŚL w Kazimierzu, I nagroda (Kapela Stacha z Bronisławem Rawskim)
2007, 2011 - Powiślaki w Maciejowicach – Złote Basy
2000 - Nagroda im. Oskara Kolberga
1997 - OFKiŚL w Kazimierzu – Złota Baszta
1989, 1995 - Nagroda im. Michała Ciupaka

Dyskografia:
2012 - Na rozstajnych drogach, Stara Droga (Polka, Podróżniak, Oberek)
2009 - Spod niebieskiej góry – muzyka Roztocza, In Crudo (Słowa o muzyce, Pastuszek, Polka rondelek, Oberek, Polka żydówka)
2009 - Jadąc przez Roztocze, Muzyka Odnaleziona (Polka)

Filmografia:
2014 - Szlakiem Kolberga – Krzesimir Dębski, TVP Kultura, reż. Elżbieta Rottermund, Michał Pietrasiewicz
1996 - Pejzaże wsi polskiej - klechdy polskie, TVP2, reż. Jarosław Ostaszkiewicz

Bibliografia:
2011 - Lubelskie. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały. cz. VI. Muzyka instrumentalna, red. Agata Kusto
2010 - Olga Głowala, Sylwetka i repertuar skrzypka ludowego Stanisława Głaza z Dzwoli, praca magisterska, UMCS, Lublin
2009 - Olga Głowala, Sylwetka i repertuar skrzypka ludowego Stanisława Głaza z Dzwoli, „Twórczość Ludowa", R. 24, nr 1/2
2009 - Remigiusz Mazur-Hanaj, [w:] Spod Niebieskiej Góry, In Crudo
1995 - Stanisław Głaz - skrzypek z Dzwoli, [w:] Zbigniew J. Nita, Lidia Tryka, Z Kolbergiem po Ziemi Janowskiej, Janów Lubelski
Archiwa:
Polskie Radio RCKL, zbiory In Crudo, Muzyka Odnaleziona, JOK w Janowie Lub.

Autor noty: Remigiusz Mazur-Hanaj

Stanisław Głaz – Słowo o muzyce, nagranie 1996 Dzwola. Z płyty: "Spod Niebieskiej Góry" © In Crudo, Warszawa 2009

Bronisław Bida

Śpiewaczki z Gałek Rusinowskich

Zdzisław Radzikowski

Stefan Dziubiński skrzypek radomski

wielokrotnie nagradzany na przeglądach i festiwalach .Urodzony pod Radomiem w 1926r.od wczesnej młodości do lat 70-tych grywał profesjonalnie jako skrzypek weselny.